12 Eylül darbesi bir diğer ismiyle 1980 İhtilali, 12 Eylül 1980 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri’nin gerçekleştirdiği askeri darbedir. 12 Eylül 1980 Harekâtı veya Bayrak Harekâtı isimleri bu darbenin resmi adlarıdır. 12 Eylül darbesi sırasında ülkenin başbakanı Süleyman Demirel.
12 eylül darbesinin nedenleri: Siyasi iktidarsızlık, ekonomide yaşanan sıkıntılar, ülkedeki güvenlik sorunları ve dış siyasette başarısız olunması, ülkede meydana gelen suikastler, hükümette belirsizlik yaşanması ve yeni bir hükümet arayışı, Kahramanmaraş’ta Alevi vatandaşlarımız ile alakalı meydana gelen olaylar 12 eylül darbesinin nedenleri arasındadır.
Türkiye Cumhuriyeti tarihinde, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yönetime karşı yaptığı üç darbe vardır. 12 eylül 1980 darbesi bunlardan sonuncusudur. Ayrıca bu darbede Türk Silahlı Kuvvetleri son kez darbe girişiminde bulunduğu gibi, darbe konusunda son başarısı olmuştur. Tarihte 1980 ihtilalinden önce gerçekleşen iki darbe daha vardır. Bunlar; 27 Mayıs Darbesi ve 12 Mart Muhtırası’dır.
12 Eylül Darbesi Ne Zaman ve Nasıl Oldu, Sonuçları
12 Eylül 1980 günü, gece saat 03:00 sıralarında Türk Silahlı Kuvvetleri PTT ve TRT gibi iletişimin sürdürülmesi alanında faaliyet gösteren devlet dairelerine el koyarak, yönetime karşı askeri mücadele başlattı.
Yaklaşık 1 saat içerisinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından Emniyet Genel Müdürlüğü, İçişleri Bakanlığı ve dönemin Başbakanı Süleyman Demirel’in evi ele geçirildi. Buraların dışında kalan ve daha önceden belirlenen hedeflerin tamamı da ele geçirildi. Saatler sabah 04:00 sularına geldiğinde radyo kanalları ile Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yönetime el koyduğu ilan edildi ve tüm ülkeye duyuruldu.
12 Eylül Darbesi Sonuçları:
Süleyman Demirel’in Başbakan olduğu hükümetin faaliyetlerine son verildi. TBMM’nin faaliyetleri durduruldu. Parlamento üyelerinin sahip olduğu dokunulmazlık hakları kaldırıldı. Türkiye genelinde sıkıyönetim ilan edildi. Yurt dışı çıkış yasağı getirildi. Dönemin Genelkurmay Başkanı olan Orgeneral Kenan Evren Türkiye’nin devlet başkanı olarak göreve geçti. Yasama faaliyetlerini gerçekleştirmek için Kenan Evren başkanlığında Milli Güvenlik Konseyi kuruldu.
Siyasi partilerin işleyişleri durduruldu, lağvedildi. Parti başkanları bir süreliğine askeri gözetim altında tutulduktan sonra serbest kaldılar. İçlerinden bazıları ilerleyen süreçte yargılandılar. Türkiye’de askeri bir dönem başladı ve daha önce uygulamada olan 1961 Anayasası kaldırıldı. Var olan 1961 Anayasası kaldırıldığı için, 1982 Anayasası hazırlandı ve 7 Kasım 1982 tarihinde oylanmak üzere halka sunuldu. Halk oylamasının sonucuna göre 1982 Anayasası yeni anayasa olarak, Kenan Evren ise Cumhurbaşkanı olarak kabul edildi.
Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen bu darbe sonrasında yaklaşık 650 bin kişi gözaltına alındı. Askeri mahkemeler tarafından 230 bin insan yargılandı.
12 Eylül darbesinde kaç kişi öldü?
12 eylül darbesi sonucunda cezaevlerinde yatan insanlardan işkence sonucu hayatını kaybeden kişi sayısı 171, toplamda hayatını kaybeden kişi sayısı ise 300’dür.
12 Eylül darbesinde kaç kişi idam edildi?
12 eylül darbesinde 50 kişi idam edildi, yaklaşık olarak 1 Milyon 600 bin kişi ise fişlendi.