Meme kanseri, meme hücrelerinde mutasyonlar oluştuğunda ve kontrolsüz bir şekilde bölünmeye ve çoğalmaya başladığında gelişir. Meme kanseri genellikle meme bezleri veya meme kanallarında oluşur. Kanserli hücreler sağlıklı meme dokusuna yayılabilir ve koltuk altındaki lenf düğümlerine ulaşabilir. Lenf düğümleri, kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılmasına olanak sağlayan bir yol sunar.
Meme kanserinin nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak bazı risk faktörleri meme kanseri gelişme olasılığını artırabilir. Bazı risk faktörleri, yaş, aile öyküsü veya yoğun memeler gibi değiştirilemez. Bazıları ise sigara, alkol, obezite veya hormon tedavisi gibi yaşam tarzı faktörleriyle ilişkilidir ve kontrol edilebilir.
Bu makalede, meme kanserinin genetik ve kalıtsal risk faktörlerine ve yüksek riskli kişiler için tarama önerilerine yakından bakacağız.
Meme kanseri için genetik ve kalıtsal risk faktörleri nelerdir?
Kanser, DNA’da, yani hücrelerin genetik materyalinde, değişikliklere, mutasyonlara neden olan bir genetik hastalıktır. Bu mutasyonlar, hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyümesine ve bölünmesine neden olur. Çoğu genetik değişiklik, yaşam boyunca edinilir. Bunlara somatik mutasyonlar denir. Somatik mutasyonlar, doğal yaşlanma süreci veya belirli yaşam tarzı ve çevresel faktörler nedeniyle oluşabilir.
Peki ya kalıtsal meme kanseri? Kalıtsal kanser, kanserin ailede geçmesidir. Bu, yüksek kanser riski ile ilişkili mutasyonların bir veya her iki ebeveynden size aktarıldığı anlamına gelir. Meme kanserlerinin yaklaşık %5-10’u kalıtsaldır. Kalıtsal meme kanserinin en yaygın nedeni BRCA1 veya BRCA2 genlerindeki mutasyonlardır. BRCA mutasyonu olan kişilerin, 80 yaşına kadar meme kanseri geliştirme olasılığı %70 civarındadır. Bu mutasyonlar ayrıca şunların riskini de artırır:
- Genç yaşta meme kanseri
- Her iki memede de meme kanseri
- Diğer kanserler, özellikle yumurtalık ve pankreas kanseri
BRCA mutasyonlarını herhangi bir ebeveynden miras alabilirsiniz. Bir BRCA mutasyonu olan bir ebeveynin çocuğu olursanız, mutasyonu miras alma şansınız %50’dir. Ayrıca, ailenizde bilinen herhangi bir mutasyonla ilişkili olmayan, ancak meme kanseri geçiren akrabalarınız da olabilir. Bilim insanları, meme kanseri için daha fazla kalıtsal risk faktörünü tanımlamak ve karakterize etmek için çalışmaya devam etmektedir.
İlginizi Çekebilir: Meme kanserinin erken belirtileri nelerdir? Nasıl anlaşılır?
Kalıtsal meme kanserine neden olabilecek diğer genler nelerdir?
Kalıtsal meme kanseri, diğer genlerdeki miras alınan mutasyonlardan da kaynaklanabilir. Bunlar çok daha az yaygındır. Bazı gen mutasyonları, meme kanseri ve diğer kanser türlerinin riskini artıran nadir genetik sendromlarla ilişkilidir. Bu sendromlara neden olan gen mutasyonları şunlardır:
PTEN, Cowden sendromuna neden olur
TP53, Li-Fraumeni sendromuna neden olur
CDH1, herediter difüz mide kanserine neden olur ve lobüler meme kanseri riskini artırır
STK11, Peutz-Jeghers sendromuna neden olabilir
Meme kanseri riskini artıran diğer kalıtsal gen mutasyonları şunlardır:
PALB2
ATM
CHEK2
Riskinizi anlamak
Meme kanseri ile ilişkili mutasyonları miras almanız, kesinlikle meme kanseri olacağınız anlamına gelmez. Ancak, bu mutasyonlar meme kanseri geliştirme olasılığınızı artırır. Bu nedenle, meme kanseri için yüksek riskliyseniz, erken teşhis ve önleme için düzenli tarama yaptırmanız önemlidir.
Meme kanseri için yüksek riskli olanlar nasıl tarama yapmalıdır?
Meme kanseri için yüksek riskli olan kişiler, ortalama riskli olanlardan daha sık ve daha erken tarama yaptırmalıdır. Tarama yöntemleri, meme muayenesi, klinik meme muayenesi, mamografi ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi farklı testleri içerebilir.
Meme kanseri için yüksek riskli olduğunuzu düşünüyorsanız, doktorunuzla konuşun. Doktorunuz, riskinizi değerlendirmek, genetik test yapmak ve size uygun bir tarama planı oluşturmak için size yardımcı olabilir.
Özetle meme kanseri, meme hücrelerindeki DNA mutasyonları nedeniyle oluşur. Bu mutasyonların neyin tetiklediği tam olarak bilinmemektedir, ancak bazı risk faktörleri meme kanseri gelişme olasılığını artırabilir. Bazı risk faktörleri, yaş, aile öyküsü veya yoğun memeler gibi değiştirilemez. Bazıları ise sigara, alkol, obezite veya hormon tedavisi gibi yaşam tarzı faktörleriyle ilişkilidir ve kontrol edilebilir.
Meme kanserinin yaklaşık %5-10’u kalıtsaldır, yani ailede geçer. Bu, yüksek kanser riski ile ilişkili mutasyonların bir veya her iki ebeveynden size aktarıldığı anlamına gelir. BRCA1 veya BRCA2 genlerindeki mutasyonlar, kalıtsal meme kanserinin en yaygın nedenidir. Ancak, diğer genlerdeki miras alınan mutasyonlar da meme kanseri riskini artırabilir.
Meme kanseri için yüksek riskli olduğunuzu düşünüyorsanız, doktorunuzla konuşun. Doktorunuz, riskinizi değerlendirmek, genetik test yapmak ve size uygun bir tarama planı oluşturmak için size yardımcı olabilir.
Sık Sorulan Sorular
Meme kanseri genetik midir?
Meme kanseri, meme hücrelerindeki DNA mutasyonları nedeniyle oluşur. Bu mutasyonların neyin tetiklediği tam olarak bilinmemektedir, ancak bazı risk faktörleri meme kanseri gelişme olasılığını artırabilir. Meme kanserlerinin yaklaşık %5-10’u kalıtsaldır, yani ailede geçer. Bu, yüksek kanser riski ile ilişkili mutasyonların bir veya her iki ebeveynden size aktarıldığı anlamına gelir.
Meme kanseri kimden geçer?
Meme kanseri, herhangi bir ebeveynden miras alınabilen genetik mutasyonlar nedeniyle ailede geçebilir. Ailede genç yaşta (menapoz öncesinde) meme veya yumurtalık kanseri bulunması, aynı ailede iki veya daha fazla sayıda meme veya yumurtalık kanseri bulunması, BRCA1 veya BRCA2 genlerindeki mutasyonların varlığına işaret edebilir. Bu mutasyonlar, meme kanseri riskini önemli ölçüde artırır. Ancak, ailede meme kanseri olmayan kişilerde de BRCA mutasyonları görülebilir. Bu nedenle, meme kanseri için yüksek riskli olup olmadığınızı belirlemek için doktorunuzla konuşmanız ve gerekirse genetik test yaptırmanız gerekir.
Meme kanseri genetik testi nasıl yapılır?
Meme kanseri genetik testi, kan veya tükürük örneğinden alınan DNA’nızı analiz ederek, meme kanseri ile ilişkili genetik mutasyonları arar. Genetik test yaptırmadan önce, doktorunuzla riskinizi, testin avantajlarını ve dezavantajlarını, sonuçların anlamını ve sonuçlara göre alabileceğiniz önlemleri konuşmanız gerekir. Genetik test sonucunuz, meme kanseri için yüksek riskli olup olmadığınızı, aile üyelerinizin riskini ve meme kanserini önlemek veya erken teşhis etmek için hangi adımları atmanız gerektiğini belirlemenize yardımcı olabilir.
Meme kanseri genetik testi kimlere yapılmalıdır?
Meme kanseri genetik testi, meme kanseri için yüksek riskli olduğunu düşünen veya ailede meme kanseri ile ilişkili genetik mutasyonların bilindiği kişilere yapılabilir. Doktorunuz, aile öykünüzü, yaşınızı, etnik kökeninizi ve diğer risk faktörlerinizi değerlendirerek, genetik test yaptırmanızın sizin için uygun olup olmadığını belirleyebilir. Genetik test yaptırmak tamamen kişisel bir karardır ve testin sonuçlarına göre nasıl ilerleyeceğinize siz karar verirsiniz.
Meme kanseri genetik testi nerede yapılır?
Meme kanseri genetik testi, doktorunuzun yönlendirdiği bir laboratuvarda veya evde yapılabilir. Laboratuvarda genetik test yaptırmak için, doktorunuz size bir kan testi reçetesi yazacaktır. Kan testi için bir randevu almanız ve kan örneğinizi vermeniz gerekir. Sonuçlar genellikle birkaç hafta içinde gelir. Evde genetik test yaptırmak için, internet üzerinden bir test kiti sipariş edebilirsiniz. Test kiti size geldiğinde, tükürük örneğinizi toplamanız ve test kitiyle birlikte gelen talimatları takip etmeniz gerekir. Sonuçlar genellikle birkaç hafta içinde e-posta veya telefon yoluyla size ulaştırılır.
Meme kanseri genetik testi ne kadar güvenilirdir?
Meme kanseri genetik testi, meme kanseri ile ilişkili genetik mutasyonları tespit etmek için oldukça güvenilir bir yöntemdir. Ancak, testin bazı sınırlamaları vardır. Örneğin, test, meme kanseri riskini artıran tüm genetik mutasyonları bulamayabilir. Ayrıca, test, meme kanseri riskinizi kesin olarak belirleyemez. Test sonucunuz negatif olsa bile, meme kanseri geliştirme olasılığınız hala ortalama riskli bir kadından daha yüksek olabilir. Test sonucunuz pozitif olsa bile, meme kanseri olacağınız anlamına gelmez. Bu nedenle, test sonuçlarınızı doktorunuzla görüşmeniz ve meme kanseri için düzenli tarama yaptırmanız önemlidir.
Meme kanseri genetik testi ne kadar sürer?
Meme kanseri genetik testi, kan veya tükürük örneğinizi laboratuvara gönderdikten sonra, sonuçların gelmesi genellikle birkaç hafta sürer. Test sonuçlarınızı doktorunuzla veya test kiti sağlayıcınızla görüşebilirsiniz. Test sonuçlarınızı anlamak ve sonuçlara göre nasıl ilerleyeceğinize karar vermek için, genetik danışmanlık hizmetinden yararlanabilirsiniz.
Meme kanseri genetik testi ne kadar maliyetlidir?
Meme kanseri genetik testinin maliyeti, testin kapsamına, testi yapan laboratuvara ve testi yaptırdığınız yere bağlı olarak değişir. Genetik testin maliyeti ortalama olarak 300-5000 TL arasında değişebilir. Bazı sağlık sigortaları, meme kanseri için yüksek riskli olduğunuzu belirleyen kriterleri karşılıyorsanız, genetik testin maliyetini kısmen veya tamamen karşılayabilir. Testin maliyetini öğrenmek ve sigorta kapsamınızı kontrol etmek için, doktorunuzla veya test kiti sağlayıcınızla konuşun.
Meme kanseri genetik testi sonucu pozitif çıkarsa ne yapmalıyım?
Meme kanseri genetik testi sonucu pozitif çıkarsa, bu, meme kanseri riskini artıran bir veya daha fazla genetik mutasyon taşıdığınız anlamına gelir. Ancak, bu, kesinlikle meme kanseri olacağınız anlamına gelmez. Bu durumda, doktorunuzla konuşmanız ve meme kanseri riskinizi azaltmak için neler yapabileceğinizi öğrenmeniz gerekir.
Meme kanseri riskinizi azaltmak için alabileceğiniz bazı önlemler şunlardır:
Düzenli tarama: Meme kanseri için yüksek riskli olan kişiler, ortalama riskli olanlardan daha sık ve daha erken tarama yaptırmalıdır. Tarama yöntemleri, meme muayenesi, klinik meme muayenesi, mamografi ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi farklı testleri içerebilir. Tarama, meme kanserini erken evrede yakalamaya ve tedavi etmeye yardımcı olabilir.
Risk azaltıcı ilaçlar: Bazı ilaçlar, meme kanseri riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Bunlar, selektif östrojen reseptör modülatörleri (SERM) veya aromataz inhibitörleri (AI) gibi hormon bloke edici ilaçlardır. Bu ilaçlar, meme kanseri riski yüksek olan kadınlarda, özellikle menopoz sonrası dönemde, meme kanseri gelişme olasılığını yaklaşık yarı yarıya azaltabilir. Ancak, bu ilaçların da bazı yan etkileri ve riskleri vardır. Bu nedenle, doktorunuzla ilaç kullanmanın sizin için uygun olup olmadığını ve fayda-zarar dengesini tartışmanız gerekir.
Risk azaltıcı cerrahi: Bazı kadınlar, meme kanseri riskini azaltmak için meme dokusunu veya yumurtalıklarını almak gibi cerrahi seçenekleri tercih edebilir. Bu, risk azaltıcı mastektomi veya risk azaltıcı ooferektomi olarak adlandırılır. Bu ameliyatlar, meme kanseri riskini önemli ölçüde azaltabilir, ancak tamamen ortadan kaldırmaz. Ayrıca, bu ameliyatların da bazı komplikasyonları, yan etkileri ve psikolojik etkileri olabilir. Bu nedenle, cerrahi seçeneğin sizin için uygun olup olmadığını ve alternatiflerini doktorunuzla görüşmeniz gerekir.
Meme kanseri genetik testi sonucu pozitif çıkan kişiler, aynı zamanda aile üyelerini de bilgilendirmeli ve onlara da test yaptırmalarını önermelidir. Bu, ailedeki diğer kişilerin de meme kanseri riskini öğrenmelerine ve önlem almalarına yardımcı olabilir.